Pankreas Kanseri – Sıkça Sorulan Sorular

Pankreas, karın üst kısmında, midenin arkasında enlemesine uzanan bir organdır. Geniş olan “başı” vücudun sağ tarafında onikiparmak bağırsağının kavisi içinde, ince olan “kuyruğu” ise sol tarafta dalağa komşu olarak bulunur.

Pankreas hastalıklarının medikal tanı ve takibi için Gastroenteroloji bölümüne başvurulur. Cerrahi gerektiren durumlarda ise (tümör, kist vb.) hastalar, pankreas cerrahisi konusunda uzmanlaşmış bir Genel Cerrahi doktoru tarafından değerlendirilir.

Evet, pankreasın cerrahi gerektiren tüm hastalıklarına (kanser, kistler, pankreatit komplikasyonları vb.) Genel Cerrahi bölümü bakar. Ancak bu ameliyatların karmaşıklığı nedeniyle, özellikle pankreas cerrahisi alanında ileri düzey deneyime sahip bir cerrah tarafından yapılması kritik öneme sahiptir.

Pankreas kaynaklı ağrı, tipik olarak karnın üst-orta kısmında, “mide boşluğu” olarak da bilinen bölgede başlar. En ayırt edici özelliği, bir kuşak gibi sabit bir şekilde ve şiddetli olarak sırta doğru yayılmasıdır.

Pankreastaki iyi huylu kitlelerin (örneğin basit kistler) büyük çoğunluğu hiçbir belirti vermez ve başka bir nedenle yapılan tetkikler sırasında tesadüfen saptanır. Ancak çok büyürlerse, karında dolgunluk hissi, ağrı veya çevre organlara bası gibi belirtilere neden olabilirler.

Kesin ayrım, yüksek çözünürlüklü görüntüleme yöntemleri (MR, Tomografi) ve özellikle Endoskopik Ultrason (EUS) ile yapılır. EUS sırasında kitleden alınan sıvı veya doku örneğinin (biyopsi) patolojik incelenmesi, kitlenin iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğunu net bir şekilde ortaya koyar.

Kaşıntı, genellikle sarılığın bir belirtisidir. Kanda biriken safra tuzları cilde çökerek, özellikle avuç içleri ve ayak tabanları başta olmak üzere tüm vücutta şiddetli kaşıntıya neden olabilir.

Günümüzde Endoskopik Ultrason (EUS) eşliğinde yapılan ince iğne biyopsileri son derece güvenlidir. Deneyimli ellerde yapıldığında kanama, enfeksiyon veya kanserin yayılması gibi riskler çok düşüktür. Doğru tanı koymak için vazgeçilmez bir yöntemdir.

Tehlike, milimetreden çok kistin tipi ve iç yapısıyla ilgilidir. Ancak genel bir kural olarak, 30 mm’den (3 cm) büyük kistler daha yakından takip edilir. Kist duvarında nodül olması veya ana pankreas kanalını genişletmesi gibi özellikler, boyutundan daha önemli tehlike işaretleridir.

Yukarıda belirtildiği gibi, risk sadece boyuta bağlı değildir. 10 mm’lik (1 cm) bir kist, içinde şüpheli bir katı alan (nodül) barındırıyorsa, 40 mm’lik (4 cm) basit bir kistten daha tehlikeli olabilir. Değerlendirme bir bütün olarak yapılmalıdır.

Panik yapmamalısınız. İlk adım, raporlarınızla birlikte pankreas hastalıkları konusunda deneyimli bir Gastroenteroloji veya Genel Cerrahi uzmanına başvurmaktır. Hekiminiz, kistin özelliklerine göre size bir takip (gözetim) veya tedavi planı çizecektir.

Evet, vardır. Pankreas kanserinde kurtulma şansı, hastalığın evresine, tümörün tipine ve uygulanan tedavinin başarısına bağlıdır. Özellikle hastalığın erken evrede yakalandığı ve tümörün cerrahi olarak tamamen çıkarılabildiği hastalarda uzun süreli sağkalım ve tam iyileşme mümkündür.

Evet, kesinlikle vardır. Erken tanı alan, deneyimli bir merkezde başarılı bir ameliyat geçiren ve tamamlayıcı tedavilerini alan binlerce hasta, uzun yıllar sağlıklı bir şekilde yaşamına devam etmektedir. Umut her zaman vardır.

Bu soru çok geneldir. “Pankreas hastalığı” iyi huylu bir kistten ileri evre kansere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. İyi huylu bir hastalıkta yaşam süresi etkilenmezken, kanserde süre tamamen hastalığın evresine, uygulanan tedaviye ve hastanın genel durumuna göre değişir. Net bir süre vermek yanıltıcıdır.

Hastalığın son evresinde, vücudun genel durumunda belirgin bir bozulma görülür. Yoğun ve kontrolü zorlaşan ağrı, aşırı kilo kaybı (kaşeksi), sürekli uyku hali, beslenmenin tamamen durması, karında sıvı birikmesi (asit) ve genel organ fonksiyonlarının zayıflaması gibi belirtiler hastalığın ilerlediğini gösterebilir.

Evet, pankreas ameliyatları teknik olarak zor ve büyük operasyonlardır. Pankreasın vücuttaki konumu ve hayati damarlarla olan yakın komşuluğu, bu ameliyatları karmaşık hale getirir. Bu nedenle, mutlaka bu alanda çok deneyimli cerrahlar tarafından yapılmalıdır.

Her büyük ameliyat gibi pankreas ameliyatlarının da riskleri vardır. En önemli risk, pankreas kaçağıdır. Ancak son yıllarda cerrahi tekniklerin ve yoğun bakım imkanlarının gelişmesiyle, özellikle yüksek hacimli ve deneyimli merkezlerde bu ameliyatlar artık çok daha güvenli bir şekilde yapılmaktadır.

Ameliyatın türüne göre süre değişir. Pankreas kuyruğu için yapılan bir distal pankreatektomi 2-4 saat sürebilirken, pankreas başı için yapılan bir Whipple ameliyatı 5-8 saat veya daha uzun sürebilir.

Ameliyat, hastalıklı olan pankreas kısmının (baş, gövde veya kuyruk) çevresindeki lenf bezleriyle birlikte çıkarılması prensibine dayanır. Günümüzde bu ameliyatlar geleneksel “açık” yöntemle veya karına açılan küçük deliklerden yapılan “kapalı” (laparoskopik/robotik) yöntemlerle gerçekleştirilebilir.

Eğer ameliyat pankreasın gövde veya kuyruğu için yapılıyorsa (distal pankreatektomi), dalak da alınabilir. Hastalık iyi huylu ise dalağı korumak için çaba gösterilir. Ancak hastalık kötü huylu (kanser) ise, kanserin tam temizliği için dalağın da genellikle alınması gerekir.

Bu, ameliyatın türüne bağlıdır. Whipple ameliyatında pankreas başı ile birlikte onikiparmak bağırsağı, safra kesesi ve ana safra yolunun bir kısmı alınır. Distal pankreatektomide pankreas kuyruğu ve genellikle dalak alınır. Total pankreatektomide ise tüm bu organlar birlikte alınır.

Pankreas ameliyatını, bu alanda özel olarak eğitim almış ve yüksek vaka tecrübesine sahip bir Genel Cerrahi Uzmanı yapar. Bu cerrahlara “Hepatopankreatobiliyer (HPB) Cerrahı” da denir.

Yukarıda da belirtildiği gibi, bu ameliyatı pankreas cerrahisi konusunda ileri düzeyde uzmanlaşmış bir Genel Cerrah gerçekleştirir.

Pankreas kanseri genellikle Evre 1 ve Evre 2’de ameliyat edilir. Ancak, Prof. Dr. Oğuzhan Karatepe gibi ileri düzey tecrübeye sahip cerrahlar, seçilmiş Evre 3 (damar tutulumlu) vakalarda damar onarımı yaparak veya kemoterapiyle küçültülmüş Evre 4 hastalarda cerrahi uygulayabilmektedir.

Ameliyat sonrası hastalar bir süre hastanede takip edilir. İyileşme sürecinde yavaş yavaş beslenmeye başlanır ve hareketlenir. Uzun dönemde, çıkarılan pankreas miktarına bağlı olarak bazı hastalarda şeker hastalığı veya sindirim için enzim kullanma ihtiyacı doğabilir.

Pankreasın tamamı alınırsa (total pankreatektomi), vücudun insülin üretme ve besinleri sindirme yeteneği tamamen ortadan kalkar. Bu hastaların ömür boyu insülin ve her öğünle birlikte sindirim enzimi ilaçları kullanması gerekir.

Pankreası tamamen alınan bir kişi, insüline bağımlı ve yönetimi daha zor olan bir tip şeker hastası olur (Tip 3c Diyabet). Ayrıca, besinleri sindirebilmek için ömür boyu her öğünde enzim ilacı kullanmak zorunda kalır.

Evet, modern tıp sayesinde pankreas olmadan yaşamak mümkündür. Ancak bu, ömür boyu sürecek dikkatli bir tıbbi takip, insülin tedavisi ve enzim replasmanı gerektiren yeni bir yaşam tarzı anlamına gelir.

Pankreas ameliyatı sonrası hastanede kalış süresi ortalama 7-10 gündür. Ancak pankreas dokusunun ve yapılan yeni bağlantıların tam olarak iyileşmesi haftalar sürer. Hastanın normal hayatına dönmesi ise yapılan ameliyata göre 1-3 ay arasında değişebilir.

Hastaneden taburculuk genellikle 1-2 hafta içinde olur. Evde de birkaç hafta dinlenme sonrası hastalar yavaş yavaş günlük aktivitelerine dönebilir. Tam iyileşme ve enerji seviyesinin normale dönmesi birkaç ayı bulabilir.

Fiziksel iyileşme genellikle 2-3 ayda büyük ölçüde tamamlanır. Ancak vücudun yeni duruma adapte olması (sindirim, kan şekeri vb.) daha uzun sürebilir. Bu süreç kişiden kişiye farklılık gösterir.

Ameliyatın türüne ve hastanın iyileşme hızına bağlı olarak bu süre değişmekle birlikte, ortalama kalış süresi 7 ila 14 gün arasındadır.

Eğer ameliyat pankreas kanseri (adenokarsinom) nedeniyle yapıldıysa, hastalığın tekrarlama riskini azaltmak için hemen hemen her zaman ameliyat sonrası koruyucu (adjuvan) kemoterapi önerilir. İyi huylu tümörlerde ise kemoterapi gerekmez.

Ameliyat sonrası erken dönemde sindirimi kolay, az yağlı, püre kıvamında gıdalarla başlanır. Uzun dönemde ise hastaların çoğu normal beslenmeye döner. Ana prensip, az ve sık öğünler tüketmek ve aşırı yağlı yiyeceklerden kaçınmaktır. Gerekirse enzim ilaçları kullanılır.

Pankreas hastaları, pankreası yoracak gıdalardan kaçınmalıdır. Bunların başında; alkol, sigara, işlenmiş ve paketli gıdalar, kızartmalar, sakatatlar, mayonez, krema gibi çok yağlı yiyecekler ve aşırı şekerli besinler gelir.

Genel pankreas sağlığını desteklemek için antioksidandan zengin, az yağlı ve lifli bir diyet önerilir. Bunlar arasında; yaban mersini, ıspanak, brokoli, sarımsak, kırmızı üzüm, tatlı patates, yoğurt, tam tahıllar, yağsız protein kaynakları (balık, tavuk) ve zerdeçal sayılabilir.

Yukarıda sayılanlara ek olarak, bol su içmek, avokado, zeytinyağı gibi sağlıklı yağları ölçülü tüketmek ve lif açısından zengin sebze ve meyveler pankreas sağlığı için faydalıdır.

En sık görülen komplikasyon pankreas kaçağıdır (fistül). Diğer olası komplikasyonlar arasında mide boşalmasında gecikme, enfeksiyon, kanama ve şeker hastalığı gelişimi sayılabilir. Deneyimli merkezlerde bu komplikasyonların görülme oranı daha düşüktür.

İnsülinoma, pankreasın insülin üreten hücrelerinden kaynaklanan bir Nöroendokrin Tümördür. Vakaların %90’ından fazlası iyi huyludur (benign) ve cerrahi olarak çıkarıldığında tam şifa sağlanır. Çok küçük bir kısmı kötü huylu olabilir.

Bu göreceli bir kavram olsa da, pankreas cerrahisi (özellikle Whipple ve Total Pankreatektomi), karaciğer nakli ve bazı karmaşık kalp ve beyin ameliyatları, genel cerrahinin en zor ve en karmaşık ameliyatları arasında sayılır.

Genel cerrahide apandisit, kasık fıtığı veya basit cilt lezyonlarının çıkarılması gibi ameliyatlar, pankreas cerrahisine kıyasla çok daha basit ve daha az riskli operasyonlar olarak kabul edilir.

Tıp tarihinde çok uzun süren ameliyatlar kaydedilmiştir. Özellikle organ nakilleri veya yapışık ikizleri ayırma gibi operasyonlar 24 saati, hatta daha uzun süreleri bulabilmektedir. Ancak rutin cerrahide bu kadar uzun süreler beklenmez.

Genel anestezi sırasında mide içeriğinin solunum yollarına kaçmasını (aspirasyon) önlemek için midenin tamamen boş olması gerekir. Bu, anestezi güvenliği için hayati bir kuraldır. Bu nedenle ameliyattan genellikle 6-8 saat önce yeme ve içme kesilir.